‘Goed bestuur naar eer & geweten’: de WBTR
In Nederland kunnen heel veel zaken alleen doorgang vinden, omdat vrijwilligers ‘uit vrije wil’ bestuurstaken op zich nemen. Dat geldt ook voor de erfgoedsector en dat moeten we koesteren. Hoewel iedere bestuurder ‘naar eer en geweten’ slechts het belang van de organisatie op het oog heeft is er lang niet altijd overeenstemming tussen bestuurders wat nou dat belang is. Regelmatig zijn er conflicten, sterker nog: in Nijmegen heeft elke grote en ook kleinere instellingen wel eens te maken gehad met bestuursconflicten. De afgelopen twee decennia heeft de cultuur- en erfgoedsector gepoogd dat door zelfregulering op te lossen om zo wanbestuur te voorkomen. Daartoe konden vrijblijvend convenanten over ‘Good Governance’ worden getekend. In Nijmegen was de toenmalige directeur van De Vereeniging de allereerste om een dergelijke ‘Goed Bestuur’- overeenkomst te ondertekenen bij de wethouder. Hij werd later door de rechter veroordeeld vanwege belangenverstrengeling en zelfverrijking.
Een nieuwe Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR) maakt een einde aan de vrijblijvendheid, bevordert de professionalisering van besturen en poogt door oplegde regelgeving taken en verantwoordelijkheden van bestuurders nog duidelijker vast te leggen. De wet gaat op 1 juli in, maar kent een overgangsperiode van 1 tot 5 jaar.
Het is lastig om te zeggen welke consequenties de WBTR voor elke specifieke instelling voor erfgoed heeft. Het hangt namelijk sterk af hoe de statuten nu zijn opgesteld. Is er sprake van een ‘meervoudige stem’ en gezamenlijke bevoegdheid (‘vier-ogen principe’)? Is er een regeling opgenomen voor ontstentenis oftewel de afwezigheid van besturen en wie dan beslissingsmacht krijgt. Is er sprake van een Raad van Toezicht en zijn de taken van deze raad in de statuten goed geregeld? Is een kascommissie opgenomen en legt deze verantwoordelijkheid af aan de ledenvergadering? Bestuurders worden vanaf 1 juli hoofdelijk aansprakelijk voor hun besluiten. Veel organisaties zullen een verzekering hebben afgesloten om deze bestuurlijke verantwoordelijkheid te ondervangen, zodat de vrijwillige bestuurders niet persoonlijk worden belast.
‘Check & balances’
Er is tot nu toe weinig publiciteit geweest over de nieuwe wet. De coronacrisis is daarvan één van de oorzaken. Niettemin heeft de politiek vorig jaar bewust gekozen voor 1 juli als ingangsdatum. Dan geldt een verscherpte aansprakelijkheid voor bestuursleden. Met een goede voorbereiding is dit echter niet iets om wakker van te liggen. Voorwaarde is wel dat je binnen het bestuur afspraken hebt gemaakt en vastgelegd zoals de wetgever die graag ziet.
Er is door koepelorganisaties een WBTR-stappenplan opgezet, waarmee het verenigingen en stichtingen gemakkelijk wordt gemaakt op maat de goede maatregelen te nemen. Veel koepelorganisaties onderschrijven die doelstelling en bieden aangesloten leden een korting van 50% op gebruik ervan. Dat geldt o.a. voor de Nijmeegse Vrijwilligerscentrale en Erfgoed Gelderland.
In plaats van 240 euro kost het gebruik van dit stappenplan 120 euro.
In dat stappenplan worden concrete vragen gesteld over hoe het geregeld is in de organisatie, wat er wel of niet staat opgenomen in de statuten of in het huishoudelijk reglement. Afhankelijk van de specifieke antwoorden op deze vragen geeft het stappenplan aan of er actie nodig is en reikt het op maat juridische teksten aan die kant-en-klaar kunnen worden overgenomen. Indien statuten worden gewijzigd moet dit wel door de notaris worden bekrachtigd en dat kost geld.
Een deel van de verenigingen en stichtingen is inmiddels al aan de slag gegaan. De kortingscodes staan op https://wbtr.nl/partners/
en op de websites van de Nijmeegse Vrijwilliggerscentrale/Gelderse handen en Erfgoed Gelderland:
https://www.geldersehanden.nl/blog/hulp-en-voordeel-voor-besturen-bij-invoeren-wbtr
en
https://erfgoedgelderland.nl/nieuws/wbtr-nieuwe-wettelijke-verplichtingen-voor-verenigingen-en-stichtingen/
In de ledenvergadering van december bespreken de CPRN-leden hun ervaringen met de WBTR.
