CPRN-symposion ‘Van overall tot toga’

Vrijdag 8 april 2022 organiseert het CPRN een symposion ter gelegenheid van het afscheid van haar voorzitter Piet Timmermans. Onder de titel ‘Van overall tot toga’ wordt door diverse deskundigen de stedelijke ontwikkeling van Nijmegen gedurende de afgelopen 150 jaar geschetst en welke uitdagingen er in de toekomst voor erfgoed liggen. 

Vanaf haar oprichting in januari 2005 tot 2019 heeft Piet Timmermans het CPRN geleid. Een hele uitdaging om het zeer diverse veld van uiteenlopende instellingen bij elkaar te brengen en houden. Het CPRN werd het serieus genomen aanspreekpunt door de gemeente Nijmegen en wist op diverse dossiers successen te boeken.

Piet Timmermans bepaalde zelf het thema van het symposion en schreef een essay ‘Nijmegen in transitie. Vorming en behoud van Nijmeegs erfgoed bij de transitie van industrie- tot universiteitsstad’ dat het CPRN hem in gedrukte vorm aanbood.

Sprekers:
1- Rob Wolf (geschiedschrijver, auteur): ‘Dringen en verdringen op de Nijmeegse woonmarkt’
Nijmegen heeft twee grote transities doorgemaakt: 
A- van woonstad naar industriestad;
B- van industriestad tot universiteitsstad.

Vanaf de 19e eeuw tot aan 1914 was Nijmegen een enigszins ingeslapen, liberale woonstad voor welgestelden en pensionado’s uit Nederlands-Indië. De afbraak van de stadsommuring deed de bevolking exploderen;
In de jaren twintig en dertig vestigden zich grotere bedrijven en groeide Nijmegen uit tot een industriestad. De schil van arbeiderswijken rondom het centrum ontstond met arbeiderswoningen in Bottendaal rondom o.a. drukkerij Thieme, de ASW-fabriek, de Dobbelmannfabriek. Ook de wijken Waterkwartier , Willemskwartier en het Rode Dorp werden bewoond door arbeiders.
Het instorten van de maakindustrie in de jaren zeventig en tachtig ging gepaard met massawerkloosheid en verloedering van deze volkswijken. Tegelijkertijd groeide de universiteit met nieuwe faculteiten en een toevloed van studenten, die zorgde voor een beter opgeleide beroepsbevolking. Het karakter van de stad veranderde daarmee, maar ook het karakter van de wijken, waar hoger opgeleiden de arbeiders verdrongen op de woonmarkt. Bij het opknappen van de arbeidersbuurten speelden steeds de discussie tussen gemeente, woningbouwverenigingen, architecten en bewoners wat te behouden of wat te slopen en vernieuwen?
Paul van Hontem, als architect betrokken bij een veelheid aan projecten in diverse wijken, gaf het dilemma aan tussen behoud van erfgoed en nieuwbouw. Essentieel is de inspraak van bewoners in dit proces.

2- Nico Nelissen (hoogleraar em. bouwkunde): ‘Universitaire huisvesting in transitie, 1923-2023’.
Aanvankelijk was de katholieke universiteit, nog bescheiden van omvang, gehuisvest in allerlei dislocaties in het stadscentrum, met name in historische villa’s. Tussen 1953 en 1965 vond een omvorming plaats met een gewenste concentratie van gebouwen op een campus gelegen in Galgenveld en Heyendael. Van de ontwikkeling op Galgenveld is weinig overgebleven, het voormalige privéterrein met oude villa van Jurgens en uitgebreide parkachtige omgeving bleek wel geschikt om ‘een stad binnen de stad’ te creëren. De diverse visies van het academisch ziekenhuis, de medische faculteit en de universiteit met een uitbreidend aantal faculteiten resulteerde in een driestromenland als het gaat om bebouwing en ontwikkeling. De bebouwing leverde een een staalkaart aan architectonische stijlen op, van de Bossche School, het functionalisme, brutalisme, post-modernisme tot supermodernisme. Is de campus daarmee een lappendeken of een Gesamtkunstwerk. Nelissen betoogt dat er veel meer sprake is van samenhang dan wellicht gedacht. Het plan van Ashok Bhalotra speelt daarin een belangrijke rol, omdat het terugkeerde naar het landschappelijk karakter van Heyendael en voor een integrale aanpak zorgde.
Desondanks is de relatie met de stad nog steeds die van een LAT-relatie.

In het nagesprek met Piet Timmermans, Rob Wolf, Nico Nelissen en Paul van Hontem o.l.v. Henk Beerten werden de diverse problemen en successen benoemd. Waarom keerden zoveel oorspronkelijk bewoners van het Rode Dorp terug naar hun nieuwe woningen? Welke bedreigingen zijn er als het gaat om erfgoed op de Campus. Er zijn al heel wat gebouwen gesloopt. Welke verdienen behouden te blijven. Welke gevaren dreigen er voor het erfgoed vanwege de noodzakelijke energietransitie.
Piet Timmermans benoemde onderstaande aandachts- en actiepunten voor behoud.
Voor wat betreft de oude wijken:
– Gemeentelijke sturing  Energietransitie;
– Verbreding monumentenbeleid;
– Samenwerking gemeente & corporaties;
– Subsidieregelingen E-transitie
Voor wat betreft de Campus Heyendael:
– Aanscherping monumentenbeleid;
– Stimuleren woningbouw Heyendael;
– Ruimte voor RU-centrumfuncties
– Omzetten P-terreinen Radboudumc

Tenslotte bedankte Henk Beerten namens alle CPRN-leden Piet Timmermans voor zijn jarenlange inzet.