Verleden beleefd

Na een lang en zorgvuldig proces met inspiratiemiddagen door de erfgoedaanjagers en inspraakmomenten, ook met het CPRN, heeft wethouder voor het erfgoed, Tobias van Elferen, zijn erfgoednota gepresenteerd onder de titel ‘Verleden beleefd’. Het is het vervolg op het ‘Verleden verbeeld’ en de Erfgoedstrategie. 

Belangrijke punten daaruit zijn ‘betekenisvol beleven’, ‘innovatieve samenwerkingen’ en ‘sectoroverstijgend’.

“We willen innovatieve samenwerkingen, cross-overs tussen de verschillende domeinen, waarbij ieder zijn kracht inzet: de een weet veel over de inhoud en de ander weet hoe ze verhalen kunnen laten beleven.”

BASIS INFRASTRUCTUUR

Andere aspecten zijn: het inrichten van een Basisinfrastructuur (BIS), waarin de acht grootste erfgoedinstellingen een kartrekkersfunctie krijgen.
Voorheen was in de cultuursector altijd een ‘ketenstructuur’ werkzaam, maar die ontbrak geheel in de erfgoedsector. Daar is nu met deze BIS een eind erna gekomen, zodat er meer duidelijkheid en regie komt in het grote en zeer rijke, maar tegelijkertijd versnipperde, Nijmeegse erfgoedveld. De kleinere instellingen kunnen daar baat bij hebben. Garanties daarvoor zijn er echter niet, het hang echt van de praktijk af en de wil om hier een praktisch werkbaar succes te maken.

VISUALISATIES

In deze nota komt ook een visualisatievisie naar voren. Overeenkomstig de nieuwe Omgevinsgwet (januari 2024) is die visie noodzakelijk integraal en bestaat uit structurele  en incidentele visualisaties in de openbare ruimte.Dat is geen ‘terra incognito’, want bestaat uit veel lagen en soorten visualisaties, van informatieborden, QR-codes op gebouwen, oude standbeelden, muurschilderingen, fotopanelen tot kunstwerken. De gemeente gaat eerst in kaart brengen wat er allemaal al is en vervolgens bekijken ne bespreken welke locaties kansrijk zijn voor nieuwe visualisaties.

EDUCATIE

Het belang van educatie voor erfgoed wordt onderschreven:

“Wij willen dat iedere Nijmeegse leerling kennis heeft opgedaan over het verleden van de stad en minimaal één museum of locatie moet heeft ezocht voor ze de basisschool verlaten. Daarmee vormen ze de jonge ambassadeurs voor het erfgoed van de stad.”

IMMATERIEEL ERFGOED
“Immaterieel erfgoed geeft mensen een gevoel van identiteit en continuïteit; bijvoorbeeld door feesten of activiteiten die jaarlijks worden georganiseerden. Het geeft mensen het gevoel ergens bij te horen of deel van uit te maken. Dat geldt voor de organisatoren en de beoefenaars van dergelijke activiteiten, maar ook voor de bezoekers van activiteiten. Immaterieel erfgoed is van belang voor het gevoel van cohesie in Nijmegen.”

De nota is goedgekeurd door B&W en wordt eind december waarschijnlijk voorgelegd aan de gemeenteraad. CPRN-leden kunnen zich erover uitspreken, zowel binnen het platform als tijdens inspraakrondes van de gemeente.

“We zijn de oudste stad van Nederland, met een rijke historie en eigen karakter. We benutten dit unieke erfgoed om de aantrekkelijkheid van onze stad voor (nieuwe) bewoners, bedrijven en bezoekers te vergroten en hen nog sterker te verbinden aan de stad. Deze ambitie uit onze begroting is ook de basis van ons publieksbereikbeleid. Aan deze ambitie zijn twee doelen gekoppeld: we zorgen voor bescherming en instandhouding van ons erfgoed én we maken het verleden zichtbaar en beleefbaar.” 

Illustratie: Yoko Heiligers

Grootste archeologische schatkamer van Nederland in Nijmegen

Eind oktober is de bouw van het nieuwe archeologisch depot Nijmegen en Gelderland van start gegaan. Met een offer aan de goden… Aan het bestaande archeologisch depot van de gemeente Nijmegen aan de Nieuwe Dukenburgseweg, in feite niet meer dan een grote hal bomvol kratten met bodemschatten, wordt nieuwbouw toegevoegd volgens de nieuwste klimatologische vereisten. De bodemschatten van de stad Nijmegen en provincie Gelderland krijgen door het onderbrengen in een toekomstbestendig gezamenlijk depot de aandacht die ze verdienen. Daarmee ontstaat de grootste archeologische schatkamer van Nederland: het Archeologisch Depot Nijmegen en Gelderland.
De vondsten bestrijken duizenden jaren, van de prehistorie tot de Tweede Wereldoorlog.

Het nieuwe gebouw wordt meer gezien als een verlengstuk van een museum en wordt voor bezoekers aantrekkelijker gemaakt.

Impressie van de buiten- en binnenzijde met grote vide. Ontwerp: architectenbureau Diederenendirrix i.o.v. de gemeente Nijmegen.

Maak een aantrekkelijke mediatour over erfgoed

Hoe kan je je publiek een aantrekkelijke mediatour aanbieden? Met film, foto’s, audio, informatie en bovenal verhalen. Met name voor de kleinere musea en erfgoedinstellingen organiseert Erfgoed Gelderland een tweedaagse workshop. Stapsgewijs werken de cursisten aan de opzet van een mediatour die aan het eind van de cursus ook daadwerkelijk door de cursisten wordt uitgevoerd. Op dinsdag 3 en 24 oktober vond de eerste workshop ‘Maak in tien stappen een Mediatour’ plaats. Tijdens de tweede cursusdag gingen de cursisten hard aan het werk gaan om samen tot een echte minitour te komen. Zij dachten daarbij na over de verhaallijn, hoe onderdelen samenhangen en gebruikten daarvoor een 10 stappenplan. Een vooraf gemaakte inleiding met een stemacteur en een aantal 3D-geprinte collectiestukken inspireerden de cursisten tot het maken van een spannend verhaal over een uit het graf opgestane figuur, die zijn eigen graf terug wilde vinden. Helemaal in het thema van Halloween. Een van de cursisten: “Deze workshop vond ik heel nuttig. Normaal gesproken zou ik vanuit mijn enthousiasme meteen zijn begonnen met het schrijven van de tour. In deze workshop heb ik geleerd om eerst een goede basis te leggen. Voor wie maak je de tour? Over welk thema? Wat is je doel? Welk verhaal wil je vertellen en hoe bouw je dat op? Hierdoor ontstaat er een goed doordachte tour die aansluit bij het publiek dat je wilt bereiken.” De cursus ‘Mediatour in 10 stappen’ wordt op 6 en 20 februari 2024 opnieuw gegeven en deze is gratis, inclusief de lunch. Locatie: Erfgoed Gelderland, Westervoortsedijk 27, Arnhem. 

Foto onder: Cursisten bekijken en beluisteren de zelfgemaakte mediatour bij een collectievoorwerp (een kopie geprint bij sketchlab), 24 oktober.

Foto Edwin Hallers.

Case study heritage Nijmegen, a global challenge

Vrijdag 4 augustus sloten ca. 20 cursisten ‘Urban Heritage Strategies’ hun cursus af in de Burgerzaal van het Nijmeegse stadhuis met presentaties over vier actieplannen om met behulp van cultureel erfgoed hedendaagse uitdagingen en problemen in Nijmegen op te lossen. Voor het eerst boog ‘a global community of heritage professionals’ zich over prangende problemen als ‘Erfgoed en hergebruik’, ‘Erfgoed en sociale huisvesting’, ‘Erfgoed en klimaatverandering’ en ‘Erfgoed en verdichting’. Specialisten uit Australië, China, Japan, Korea, Brazilië, Polen, Bulgarije, Nederland, Oostenrijk, India, Indonesië en Canada keken vanuit hun achtergrond en expertise naar cases studies in het Waalfront, de Spoorbuurt, de Wolfskuil en het centrum van Nijmegen. 

Deze jaarlijkse zomercursus werd voor de 8e maal georganiseerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in nauwe samenwerking met het Institute for Housing and Urban Development Studies (IHS, Erasmus Universiteit) en TU Delft. De cursus wordt georganiseerd in het kader van het zgn Internationaal Cultuurbeleid (ICB) van de ministeries van OCW en BuZa. 
Jean-Paul Corten (RCE) benoemde in zijn welkomstwoord een van de doelstellingen: ‘to find common ground’ oftewel een gemeenschappelijke basis om problemen op het gebied van erfgoed en stadsontwikkeling te lijf te gaan en op te lossen. De werkgroep, die een actieplan opstelde om de creatieve energie in het Waalfront te behouden en revitaliseren concludeerde, dat er sprake is van ‘universal challenges’, waardoor het goed is om ook in andere landen te kijken naar oplossingen. ‘Looking to the past creating spaces for the future’. Naast het uitwisselen van strategieën, modellen en actieplannen is het uitbreiden en inzetten van een internationaal netwerk van professionals een hoofddoel. Daarbij kan gebruikt gemaakt worden van ca. 10.000 alumni van de IHS-vakgroep.
De werkgroep Wolfskuil constateerde een demografische verandering in de bewoners van deze voormalige arbeidersbuurt, een gebruik aan sociale interactie, een verwaarlozing van publiek groen, afvalproblematiek en een gebrek aan betrokkenheid bij de buurt. Een versterking van erfgoed kan de identiteit en betrokkenheid verbeteren.
De werkgroep Spoorbuurt speelde met de gedachte om de oorspronkelijke missie van deze buurt, een voorbeeld van een ‘Tuinstad’ in de jaren ’20 en ‘30 van de vorige eeuw, weer terug te halen. Door het autogebruik, parkeerplaatsen en andere ontwikkelingen is er steeds minder van een tuinstad sprake. Herstel van het erfgoed ‘Tuinstad’ kan tegelijkertijd de klimaatverandering te lijf gaan, met oplossingen voor wateroverlast en overstromingen of juist droogte. 
De werkgroep ‘Erfgoed en verdichting’ pleitte voor ‘community ownership’ als strategie om de verdichting te verhogen in het centrum. Een van de aantrekkelijke kanten van Nijmegen is de grote diversificatie in bebouwing, je ziet niet alleen retail en winkels, maar een mooie mix van bewoning, publieke voorzieningen en ruimtes, winkels, kleinschalige initiatieven etc. 
De cursisten waren rondgeleid door deskundigen van de gemeente Nijmegen, waaronder Wouter van Hest en Hylke Roodenburg. Remco Vermeulen, de cursusleider van IHS, sprak vol lof over de groep, waarna de deelnemers allemaal een diploma overhandigd kregen.

Wat heeft het erfgoedveld van Nijmegen er aan? Mogelijk dit: naast de eigen instelling, het eigen onderwerp en de eigen werkwijze zijn er overkoepelende, actuele problemen waarin cultureel erfgoed kan meehelpen aan oplossingen. Dat bewustzijn, lokaal, nationaal en internationaal, is van belang voor een andere denk- en werkwijze over en van het erfgoedveld. De cursisten gaven daar concreet handen en voeten aan met hun analyses, actieplannen, modellen, conclusies en oplossingen. Uitwisseling is essentieel.

Wout van Hest, ambtenaar cultuurhistorisch erfgoed en bouwkunde van de gemeente Nijmegen, bespreekt de actieplannen van de werkgroep die de creatieve energie van het Waalfront wil revitaliseren. 

Drie inspiratiemiddagen voor het Nijmeegse erfgoedveld

De wethouder voor cultuurhistorie, Tobias van Elferen, organiseert drie denk- en inspiratiesessies voor het Nijmeegse erfgoedveld rondom het nieuwe erfgoedprogramma Verleden Beleefd. Verleden Beleefd  wordt vanaf 2024 de opvolger van het huidige programma Verleden Verbeeld dat dit jaar ten einde loopt.

Voor deze sessies worden uitdrukkelijk alle professionals en vrijwilligers uit het Nijmeegs erfgoedveld uitgenodigd. De sessies zijn voeding voor het nieuwe beleid en programma. Om uw wensen en behoeften terug te kunnen zien in het nieuwe beleid, is het van belang dat u bij deze sessies aanwezig bent. Zelf zal ik ook bij alle sessies aanwezig zijn en bij de sessie over immaterieel erfgoed zal waarschijnlijk het voltallige college aansluiten.

U bent welkom om deel te nemen aan de volgende inspiratiesessies: 

  • 23 mei. Kathedraaldenken: Is het goed voor Nijmegen of goed voor mij? (14.00-17.00 uur)
  • 2 juni.  Visualisatievisie: Hoe laten we het erfgoed zien in de openbare ruimte? (14.00-17.00 uur)
  • 20 juni. Immaterieel erfgoed: Hoe draagt immaterieel erfgoed bij aan een publiek(elijk) gedeeld verleden? (14.00-17.00 uur)

Dinsdag 23 mei 14.00 uur Sessie 1 Kathendralenbouwers

Deze eerste sessie is op 23 mei in LUX, Mariënburg (Passage Mariënburg 38-39, 6511 PS Nijmegen). Om 13:30 kunt u binnen lopen. De sessie is van 14-17 uur. WethouderTobias van Elferen opent de middag en zal ons meer vertellen over de relatie tussen deze sessies en het nieuwe publieksbereikbeleid.

Ook kom je alles te weten over de voor-en nadelen van één toeristische stadspas.Claire Mertens van VisitAntwerp komt naar Nijmegen om de ervaringen van de stad Antwerpen met ons te delen. Ook het Antwerpse erfgoedveld is aangesloten bij de City Pass. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Uiteraard krijgt het publiek voldoende gelegenheid om Mertens hierover te bevragen. 

Mark de Greeff is nu ruim een jaar directeur van Den Bosch Partners. Hij en zijn team zijn verantwoordelijk voor een nieuwe merkstrategie en een nieuwe beeldtaal die bij de stad past. Mark doet dat volledig anders dan anders. Een stad is namelijk helemaal geen merk. Bij het nadenken over het historische Den Bosch begon hij bij de Sint-Jan. Het leidde tot een visiestuk over kathedraaldenken. En dát gaat dan weer over langetermijnvisie en over niet alleen aan jezelf denken. Dat verhaal zou zo maar eens perfect bij Nijmegen kunnen passen.

Kleinkunstenaar Lex van Wieren zal optreden. Hij weet op charmante wijze af te rekenen met egoïsme. Altijd al de wens gehad om minder aan jezelf te denken? Of juist groot voorstander van egoïsme? Iedereen is welkom op deze middag waar het draait om het collectief. Er zal ook volop gelegenheid zijn input te geven op de besproken thema’s.

Illustrator Yoko Heiligers zal de middag samenvatten in een krachtig beeld, dat later gedeeld gaat worden. En Uitgeverij Loopvis maakt een toepasselijke goodiebag voor alle aanwezigen. 

Erfgoedaanjager Mijke Pol zal de middag presenteren en de gasten interviewen. 

Hebt u zich nog niet aangemeld? U bent welkom om deel te nemen aan de volgende inspiratiesessies: 

VRIJDAG 2 JUNI 14.00 uur SESSIE 2 VISUALISATIES

Programma:
Welke mogelijkheden zijn er om het verleden te laten zien dat niet meer zichtbaar is? En hoe kan visualisatie bijdragen aan de beleefbaarheid van het narratief van de stad?

Kom op 2 juni naar de tweede Erfgoedinspiratiesessie en luister onder andere naar Ronald Ramakers (directeur GLOW) en Martin Knuyt (OKRA Landschapsarchitecten). Illustrator Meike Lieve Bos zal de middag in beeld samenvatten en Studio Boot heeft alvast de affiches gemaakt voor grote visualisatieprojecten. Ze kunnen maar vast klaar liggen. 

Wethouder Tobias van Elferen trapt de middag af en legt uit waarom we deze sessies organiseren. Het allerbelangrijkste: u mag meepraten. Dat is zelfs van essentieel belang voor een geslaagde middag. Behalve dat u vragen mag stellen aan de gasten, vragen we aan alle aanwezigen ook om zich te buigen over stellingen en vragen. De antwoorden en de gesprekken zijn voeding voor het nieuwe erfgoedsubsidiehuis ‘Verleden Beleefd’. 

 

En heeft u er een hard hoofd in? Spelen er zaken waar u zich vreselijk over op kan winden? Bent u bang dat deze middagen weliswaar leuk zijn, maar er verder toch niks mee gaat gebeuren? Daarvoor is er het bankje van Naaistreek. Na een paar minuten gaat u gegarandeerd veel lichter naar buiten. 

 

Kent of hebt u geslaagde visualisatievoorbeelden? Uit Nijmegen of daarbuiten? We horen en zien het op 2 juni graag. Neem bijvoorbeeld afbeeldingen van geslaagde visualisaties mee. 

 

Ode aan stadsarchivaris Herman van Schevichaven

Nijmegen heeft veel te danken aan stadsarchivaris Herman van Schevichaven (1827-1918), zonder twijfel de kleurrijkste persoon die zich over de bronnen van de Nijmeegse geschiedschrijving heeft gebogen. Hij begon pas op zijn 70e aan zijn taak na een avontuurlijk leven. Hij vocht mee in de Krimoorlog, trok door de woestijn en zag de piramides van Egypte, verbleef lang in Londen en reisde daarna nog vele jaren door Noord-Afrika en Europa. Kunstenaar Kees Moerbeek heeft in zijn serie boeken ‘Nijmegen, zo mooi als het was’ een nieuw deel toegevoegd met een ode aan Van Schevichaven. Tijdens de Kunstraffinaderij in de Stevenskerk vertoond hij bovendien een film over zijn leven:

zaterdag 22 april om 13.00 en 15.00 uur

zondag 23 april om 12.00 uur, 14.00 uur en 16.00 uur.

De toegangsprijs voor de Kunstraffinaderij, inclusief documentaire, is 7 euro. Reserveren voor de film is aanbevolen want het aantal plaatsen in de crypte van de Stevenskerk is beperkt: mail naar c.moerbeek2@chello.nl.

“Wie zijn moederstad liefheeft moet haar ook willen begrijpen”

Dat schreef Herman Diederik van Schevichaven in 1898. Als gemeente-archivaris van Nijmegen hield hij van zijn stad en probeerde hij haar ook te begrijpen, maar makkelijk was dat niet “Want het oude verdwijnt met de dag. Zelfs mensen die er hun leven lang gewoond hebben kunnen zich op veel punten niet meer voorstellen hoe de stad er in hun jeugd uit zag” schrijft hij in een van zijn boeken.

Na de ontmanteling veranderde Nijmegen in een razend tempo van een middeleeuwse, agrarische vestingstad naar een wereldse provinciestad met allure. Alle inwoners gingen er uiteindelijk op vooruit, maar tussen 1900 en 1940 leefden nog veel mensen in grote delen van de stad in ongekende armoede.

Aan de hand van ingekleurde foto’s krijgen we een beeld van Nijmegen, toen het, ondanks alle armoede, nog zo mooi was als het was.

‘Het verleden is een mooi land’ is te koop voor 19,95 euro bij de Nijmeegse boekhandel.

 

Colofon

Webredactie: Heyta Melssen, André Stufkens en Pauline de Weijer

Ontwerp: Walter van Rooij, Buro Brandstof

© Website: CPRN en de auteurs

© Foto’s: fotografen vermeld onder de foto’s

© Films: filmmakers vermeld bij de films

© Kunstwerken: kunstenaars vermeld bij de kunstwerken.

Het CPRN doet haar best om de rechthebbenden te achterhalen, mocht u menen recht te kunnen doen gelden kunt u dat melden bij het secretariaat.

Contact

secretariaat@cprn.nl

Bankrekeningnummer: NL78 RABO 0105 2900 17

KvK nummer: 09148216

Support: